De Tiger I of Panzerkampfwagen VI Ausführung E, is een Duitse zware tank uit de Tweede Wereldoorlog.

In het begin van de oorlog liep er in Duitsland een aantal projecten voor zware tanks. Toen bij de inval in de Sovjet-Unie bleek dat het Rode Leger over betere tanks beschikte, werden die projecten haastig samengevoegd tot een nieuw ontwerp. De Tiger ging in 1942 in productie. Zijn 88 mm kanon maakte hem toen tot de best bewapende tank ter wereld. Ook het pantser was erg dik maar doordat dit niet afgeschuind was, dreef dit het gewicht onnodig op tot ruim vijftig ton. De Tiger was erg duur om te produceren en slechts een beperkt aantal speciale bataljons kon er mee worden uitgerust. Die schakelden duizenden vijandelijke tanks uit en de Tiger kreeg daarmee een geduchte reputatie. Omdat er maar 1347 stuks van gemaakt werden, had het type geen beslissende invloed op het oorlogsverloop, behalve dat het project de productie van lichtere tanks belemmerde, zodat er daarvan een onvoldoende aantal kon worden gefabriceerd. In 1944 werd de productie beëindigd ten gunste van de nog zwaardere Tiger II.

Achtergronden

Duitsland was vanaf het begin van de openlijke herbewapening in 1935 begonnen met het produceren van een aantal clandestien tijdens de Weimarrepubliek ontwikkelde tanks. Al deze tanks waren vrij licht bepantserd. Toen Hitler door het lobbywerk van Heinz Guderian in 1937 besefte dat zijn land een achterstand had bij de tankontwikkeling, beval hij tot de bouw van zwaardere types over te gaan. In januari 1937 werd Henschel de opdracht gegeven tot de ontwikkeling van een Durchbruchwagen, een doorbraaktank die in staat was vijandelijke stellingen te doorbreken. Later dat jaar kwam daar een tweede type bij: de Durchbruchwagen II met een bepantsering van vijftig millimeter en een gewicht in de dertig-tonklasse. In 1938 werden ook deze projecten niet geavanceerd genoeg geacht. Er werd een reeks specificaties opgesteld voor een nieuw tankontwerp van dertig ton: de VK (VersuchsKraftwagen) 3001, uit te rusten met een 75 mm Lang 24 of 105 mm Lang 28 houwitser, en er werd aan Henschel, Porsche, MAN en Daimler-Benz gevraagd ontwerpen te maken. Ook waren er specificaties voor een nog zwaarder type: een VK 3601 van zesendertig ton, maar dit had een geringere prioriteit, daar men dertig ton als een praktisch maximum zag voor onderhoud, vervoer en brugbelasting. Beide projecten moesten gebruikmaken van een Schachtellaufwerk, een systeem met grote overlappende loopwielen dat moest leiden tot een gelijkmatiger bodemdruk en een geleidelijker bandomtrek waarvoor een lagere kwaliteit rubber volstond. Op 9 september 1938 autoriseerde het Waffenamt de bouw van een prototype van een VK 3001(H) bij de Henschelfabriek. De VK 3001(H) gebruikte in feite een belangrijk deel van de mechanische componenten die voor de Durchbruchwagen II ontwikkeld waren. Op 9 september 1939 werd de bouw van een prototype van een VK 3601(H) bekrachtigd. Tegelijkertijd werd een VK 6501 in ontwikkeling genomen, een zeer zware tank, die de Franse Maginotlinie moest helpen doorbreken. Bij dit project werden voor het eerst componenten ontwikkeld voor tanks in de klasse van zestig ton. In het voorjaar van 1940 werd een voorserie van acht VK3001(H)s besteld; het eerste prototype was klaar in maart 1941 en twee voorserievoertuigen in oktober 1941.

Op 26 mei van dat jaar was echter, na hernieuwde aansporingen door Hitler zelf in de maand april om haast te zetten achter de ontwikkeling van zware tanks, reeds besloten Henschel een tank van veertig ton te laten produceren als concretisering van de VK 3601. De limiet van dertig ton werd verlaten omdat men hoopte via een speciale waadinrichting de tank rivieren te laten oversteken waarvan de bruggen te zwak waren. Dit type had ongeveer hetzelfde onderstel als de VK 3001 maar was zwaarder gepantserd tot 80 mm en had een Waffe 0725 75mm-kanon dat in staat was 100 mm pantserplaat te doorslaan op 1500 meter afstand. De oorspronkelijke rol van doorbraaktank werd dus verlaten; het voertuig moest nu allereerst in staat zijn vijandelijke tanks te bestrijden. Al in juli werd dit project afgeblazen omdat bleek dat de benodigde speciale wolfraam subkalibermunitie, nodig voor gebruik in de taps toelopende ziel van dit kanon, niet in voldoende hoeveelheden geproduceerd zou kunnen worden. De twee overtollige voorserievoertuigen van de VK3001 werden vanaf augustus 1941 gebruikt als onderstel voor de bouw van twee 12.8cm Selbstfahrlafette L/61, “Sturer Emil”, tankjagers.

Door het afzien van een 75mm-kanon was een tank nodig die een 88mm-kanon kon dragen, dat in staat zou zijn de vereiste doorslag te bewerkstelligen met normale pantserdoorborende munitie. Eerst werd nog overwogen de VK 3601 daartoe direct aan te passen door een verbreding van romp en koepel, maar op 26 mei 1941 was ook al de opdracht gegeven voor de ontwikkeling van het chassis van een nog zwaarder voertuig, de VK 4501, wederom aan zowel Henschel als Porsche. Henschel ontwikkelde hiervoor een volledig eigen ontwerp op basis van een verzwaarde VK 3601, in eerste instantie nog voorzien van hun koepel met 75mm-kanon. Porsche had al vanuit zijn versie van de VK 3001, de VK 3001(P) of Leopard, vanaf november 1940 een tank ontwikkeld met Kruppkoepel en Krupps beruchte 8,8cm-Flakluchtafweerkanon, de “88”, dat omgebouwd werd voor gebruik in een tank. Op 13 mei 1941 was daarvoor een toren besteld.

In de zomer van 1941 bleek tijdens Operatie Barbarossa dat de Sovjet-Unie een geheel nieuwe generatie tanks ontwikkeld had, waaronder de T-34 en KV-1, die de bestaande Duitse tanks in pantsering en vuurkracht overtroffen. Dat zorgde voor een paniekreactie aan Duitse zijde en het besluit om uit de voorhanden zijnde zware tankontwerpen zo snel mogelijk één model in productie te nemen. Door deze haast was het niet mogelijk beide ontwerpen, van Porsche en Henschel, eerst volledig uit te ontwikkelen en dan te vergelijken. Uiteindelijk werd gekozen voor een combinatie van een Henschelonderstel en een Porschetoren. Het 4501(H)-onderstel bleek superieur aan dat van Porsche. Het Porsche ontwerp 4501(P) had een zeer geavanceerde hybride petro-elektrische aandrijving, waarbij twee elektrische motoren de transmissies van de rupsbanden aandreven en deze zelf stroom kregen vanuit twee zware generatoren aangedreven door twee benzinemotoren. Dit maakt een soepele besturing mogelijk en geeft een superieur koppel, beide zeer gewenste eigenschappen in een zwaar rupsvoertuig. Alhoewel de prototypes van dit ontwerp in april 1942 het eerst klaar waren, inclusief de Kruppkoepel, bleek de aandrijving veel te complex en onbetrouwbaar vanwege de inherente neiging tot doorbranden die zulke systemen hebben. Daarbij had het ontwerp grote hoeveelheden schaars koper nodig. Het werd dus verworpen ten gunste van het Henschelonderstel. De koepel van het Henschelontwerp was daarentegen al in een vroeg stadium verworpen wegens het gebrek aan wolfraam. Daarenboven oefende Krupp sterke politieke druk uit om hun monopolie op kanonnen te beschermen. Er werd besloten hun koepel die voor de “Porsche Tiger” ontworpen was te gaan produceren met een aangepaste versie van de 88mm-Flak L/56, dat als enige bestaande kanon voldoende effectief leek tegen de nieuwe Sovjettanks. Een nieuw langer, Lang 71, 88mm-kanon, waaraan Hitler de voorkeur gaf, bleek volgens een rapport van 10 september 1941 niet in deze koepel inpasbaar — het zou later in de Tiger II geplaatst worden. De uiteindelijk beroemdste tank uit de oorlog was dus een gedwongen samenvoeging van beschikbare verschillende elementen.

Het Henschel-type 4501(H)-onderstel werd eind oktober 1942 aanvaard voor productie als de Panzerkampfwagen VI Ausf. E (Sd.Kfz. 181), aangepast aan de Krupp koepel. Later, op 27 februari 1944, kreeg de tank de officiële naam Tiger. De eerste tank werd al in juli 1942 afgeleverd door de fabriek in Kassel-Mittelfeld en de eerste inzet was op 23 september; de maandproductie piekte in april 1944 met 104 en de productie liep door tot in augustus 1944, toen de tank werd uitgefaseerd voor de Tiger II. Er waren er toen 1347 geproduceerd, inclusief het prototype.

Het verworpen Porschevoertuig werd doorontwikkeld tot de Ferdinand tankjager, een gemechaniseerd geschut.